[942] พฺยสเนสุ ญาติโภคโรคพฺยสนคฺคหเณน ตํนิมิตฺตา โสกาทโย คหิตาติ ทฏฺฐพฺพาฯ ทสฺสนสวเนสุ ปฏิกูลตา ทสฺสนสวนปฏิกูลตาฯ เอตฺถ จ อาทีนเวหิ ปญฺจหิ เตสํ การณภูตา อกฺขนฺติเยว ภินฺทิตฺวา กถิตาติ เวทิตพฺพา, อกฺขนฺติมูลกา วา อปฺปิยตาทิเหตุภูตา ทุกฺกฏทุพฺภาสิตตาทิโทสาฯ

มิจฺฉาชีวนิมิตฺตํ มรณกาเล อุปฺปนฺนภยํ ‘‘อาชีวกภย’’นฺติ วุตฺตํฯ ‘‘อาชีวิกาภย’’นฺติ ปน ปาเฐ ปจฺจยานุปฺปตฺติํ ปสฺสโต อาชีวิกนิมิตฺโต จิตฺตุตฺราโสติ อตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ กิตฺติสทฺโท สิโลกนฺติ ตปฺปฏิปกฺขา อสิโลกํ อกิตฺติฯ เตนาห ‘‘ครหภย’’นฺติฯ

[943] อุปฺปิลาวิตนฺติ อุทคฺคตาสงฺขาโต อวูปสมภาโว, อวูปสมเหตุภูโต วา ปีติยา อากาโรฯ

ปญฺจกนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

(6.) ฉกฺกนิทฺเทสวณฺณนา

[944] ‘‘โกธโน โหติ อุปนาหี’’ติอาทินา โกธาทิเหตุกา อุปนาหาทโย โกธาทีนํ สหายการณภาเวน สุตฺตนฺเต วุตฺตาติ โกธาทโย เอว วิวาทมูลานิ, เตเนตฺถ เต เอว วุตฺตาฯ สนฺทิฏฺฐิปรามสิตา อตฺตโน ทิฏฺฐิยํ อภินิวิฏฺฐตาฯ

[945] อปฺปติสฺสโยติ ปติสฺสยภูเตหิ ครูหิ วิรหิโตฯ อปฺปมาทลกฺขณนฺติ สติอวิปฺปวาสํ กุสลานุโยคสาตจฺจํ วาฯ

ยุตฺตปยุตฺตตาติ ตนฺนินฺนตาวเสน สุฏฺฐุ ยุตฺตตาฯ คณสงฺคณิกา กิเลสวเสน ปวตฺตา สงฺคณิกาฯ อิตฺถิปฏิสํยุตฺตกถาสวเน อิตฺถิสทฺทสวเน จ อสฺสาโท สวนสํสคฺโคฯ อิตฺถิยา กสฺสจิ ทานคฺคหณสฺสาโท ปริโภคสํสคฺโคฯ

[946] โสมนสฺเสน สทฺธิํ อุปวิจรนฺตีติ โสมนสฺสุปวิจาราติ อกุสลโสมนสฺสสหคตา รูปวิจาราทโย อิธาธิปฺเปตาติ เวทิตพฺพา, ตถา อุเปกฺขุปวิจารา จฯ

ตํสมฺปยุตฺโต วาติ เอเตน วิจารคฺคหเณน วิตกฺโกปิ คหิโตติ วิตกฺกปฺปวตฺตเนน ‘‘อุปวิตกฺเกตี’’ติ อิทมฺปิ วุตฺตํ โหตีติ ทสฺเสติฯ

[947] อญฺญาณสมฺปยุตฺตาติ วิจิกิจฺฉุทฺธจฺจสหคตจิตฺเตสุ อุเปกฺขา โมโหติ วทนฺติ, โลภสมฺปยุตฺตุเปกฺขาปิ ปน เคหสฺสิตา น น โหติฯ

[948] อธิจฺจสมุปฺปนฺนิโก ‘‘อธิจฺจ สมุปฺปนฺโน อตฺตา อุปฺปนฺโน ภวิสฺสตี’’ติ คณฺหนฺโต สสฺสตทิฏฺฐิโก โหตีติ เอวรูปสฺส ทิฏฺฐิ วิยาติ ทสฺเสนฺโต ‘‘อธิจฺจสมุปฺปนฺนิกสฺเสวา’’ติ อาหฯ น โส ชาโตติ เอตฺถ ‘‘ชาตู’’ติ อยํ นิปาโต อุ-การสฺส โอ-การํ กตฺวา ชาโตติ วุตฺโต, เตน วา สมานตฺถํ นิปาตนฺตรํ เอตํ ทฏฺฐพฺพํฯ สพฺพาสวทิฏฺฐีติ สพฺพาสวปริยาเยน อาคตา ทิฏฺฐิฯ

ฉกฺกนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

(7.) สตฺตกนิทฺเทสวณฺณนา

[951] ทฺวาสฏฺฐิยา ทิฏฺฐีสุ สตฺตกสฺส อญฺญสฺส อภาวา สตฺต อุจฺเฉทวาทา เอว อิธ ตถา อวตฺวา ‘‘สตฺต ทิฏฺฐี’’ติ วุตฺตาฯ

สตฺตกนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

(8.) อฏฺฐกนิทฺเทสวณฺณนา

[952] ‘‘กมฺมํ โข เม กตฺตพฺพํ ภวิสฺสตี’’ติอาทินา โอสีทนากาเรน ปวตฺตจิตฺตุปฺปาทา โกสชฺชการณานิ, โกสชฺชเมว วา โกสชฺชนฺตรการณตาย โกสชฺชการณานีติ ทฏฺฐพฺพานิฯ มาสาจิตํ มญฺเญติ เอตฺถ อาจิต-สทฺโท ตินฺต-สทฺทสฺส, มญฺเญ-สทฺโท จ วิย-สทฺทสฺส อตฺถํ วทตีติ อธิปฺปาเยน ‘‘ตินฺตมาโส วิยา’’ติ อยมตฺโถ วิภาวิโต, มาสจโย วิยาติ วา อตฺโถฯ

[957] ผรตีติ ผุสติ, ฆฏฺเฏตีติ อตฺโถฯ